Vrijmetselarij: Een weg naar je Zelf
Vrijmetselarij.eu is een onafhankelijk forum.
Het staat niet onder toezicht van het Grootoosten der Nederlanden.
Het Grootoosten is dan ook op geen enkele manier verantwoordelijk voor de inhoud.
VRIJMETSELARIJ, BEWUSTZIJN EN MYSTERIE
Door Prasadam
Wat is het gereedschap, het mechanisme, dat iedereen tot zijn beschikking heeft om –zonder daarover na te hoeven denken– te weten dat je bestaat? Wat is het dat je elke ochtend bij het wakker worden opnieuw weet dat jij jij bent, en niet de buurman, of willekeurig een ander?
Ik denk dat niemand er een probleem mee heeft als we als antwoord geven “Dat weet ik door mijn bewustzijn, en omdat mijn bewustzijn mij dat duidelijk maakt."
Bewustzijn. Wat een schitterend verschijnsel. We weten allemaal dat we bewustzijn hebben, maar als je vraagt “Wat is dat dan, bewustzijn... leg me dat eens uit”, dan blijkt dat niet zo eenvoudig. Je zou bijna zeggen: “bewustzijn... dat is een groot mysterie.”
We weten allemaal: Bomen zijn meer bewust dan stenen; dieren zijn meer bewust dan bomen; de mens is meer bewust dan dieren; een Christus is meer bewust dan de gemiddelde mens. Christusbewustzijn, Boeddha-bewustzijn: verlicht bewustzijn heeft overal dezelfde betekenis: het tot volle bloei gekomen bewustzijn. Zo onbewust als stof is, zo volledig bewust is een verlichte. De gewone mens hangt ergens daar tussen in. Hij is niet het ene, noch het andere. Hij is niet langer dier, maar ook nog geen god. Niet meer wat hij was, maar ook nog niet wat hij kan worden. Dit betekent dat bewustzijn onderhevig is aan een evolutionair proces dat zich uitstrekt van Onbewust tot en met Totaal bewust.
Onbewuste evolutie vind plaats op een mechanistische basis. Het is een automatisch proces dat wordt gestuurd door de wetten van oorzaak en gevolg. Onbewuste evolutie is nodig tot het moment dat reflectief bewustzijn zijn intrede heeft gedaan. Dat gebeurde bij de geboorte van de mensheid. De mens werd zich bewust van het verschijnsel bewustzijn. Daarmee heeft hij het onbewuste proces overstegen. De mens heeft de vrijheid ontdekt om te beslissen om te evolueren of niet.
Een tweede belangrijk punt is het gegeven dat onbewuste evolutie plaats vindt op collectief niveau. Maar vanaf het moment dat evolutie met de mens bèwust werd, is het individueel geworden. Reflectief bewustzijn creëert individualiteit. Evolutie kan plaats vinden of niet: het potentieel is aanwezig, maar de keuze ligt nu in het geheel bij ieder individu. Een gevolg hiervan is dat alleen de mens onzekerheid kent. Mede hierdoor is de mens ook het enige schepsel dat zich bezorgd kan maken. Vóór de evolutie van de mens bestond er geen bezorgdheid met de daaraan gekoppelde angsten en verlangens, gewoon omdat er nog geen keuze bestond. Alles voltrok zich automatisch. Nu moet overal voor gekozen worden; alles wordt een bewuste inspanning. Dat betekent dat alleen jij verantwoordelijk bent. Als je niet slaagt, slaag JIJ niet. Als je wel slaagt, slaag je wel. Alleen jijzelf kan besluiten een boeddha te worden of niet.
Dit is een zeer belangrijk inzicht, en daarom herhaal ik het nog eens. Bij de mens is de natuurlijke, automatische, onbewuste evolutie aan zijn einde gekomen. Met de mens begint de Bewuste evolutie.
Maar bewuste evolutie begint niet bij willekeurig elk mens. Bewuste evolutie begint pas wanneer jij kiest om dat te laten beginnen.
Helaas zien wij meestal dat de mens de verantwoordelijkheid voor zijn eigen evolutie uit de weg gaat. Er bestaat een grote angst voor vrijheid. Als je slaaf bent ligt de verantwoordelijkheid voor je leven nooit bij jezelf; die ligt bij een ander. Zo is slavernij vanuit dit optiek een comfortabel iets. Geen last, maar veeleer een vrijheid: vrij van bewuste keuze.
Maar van het moment dat je volledig vrij bent zul je je eigen keuzen moeten maken, en daarmee begint het gevecht met de geest. En wordt men bang van vrijheid. Dat is ook de aantrekkelijke kant van ideologieën als communisme of fascisme, omdat die een ontsnapping inhouden aan de individuele vrijheid, ergo verantwoordelijkheden.
Maar nu, met het voorgaande in het achterhoofd groeit het inzicht dat –willen wij verder evolueren– dat alleen mogelijk kán zijn, wanneer wij bewust deze persoonlijke verantwoordelijkheid accepteren en die als het fundament gaan beschouwen in ons leven.
Het leven betékent immers evolueren, in beweging zijn.
Het is onmogelijk om te blijven waar we zijn. Dat geldt ook voor het bewustzijn van de mens. Evolutie is de drijvende kracht in de kosmos (Telos) die het leven brengt tot telkens weer een hoger, een meer complex niveau. Het meest duidelijk is evolutie bij de mens dan ook te herkennen in de ontwikkeling van zijn bewustzijn. Daar hebben we direct mee te maken, daar kunnen we ons niet van afkeren zonder daarmee desastreuze consequenties op te roepen. Want, ofwel groeien we naar een hoger niveau van bewustzijn, of we vallen terug. Stilstand, inertie, is niet mogelijk; dat gaat tegen de natuur, tegen die telos in. We kunnen kiezen om mee te stromen met die evolutionaire stimulus tot groei, of –tegen de aard van de natuur in– niet willen meegroeien. De keuze is aan ons. Het is niet mogelijk om niet te kiezen. Want niet-kiezen is de keuze maken óm niet te kiezen.
Jammer dat veel, heel veel mensen kiezen voor stilstand, wat het zelfde inhoudt als een terugvallen naar een meer onbewust niveau. Stilstand betekent vergetelheid; niet verantwoordelijk hoeven te zijn voor zelfontplooiing, voor het natuurlijke groeiproces. Om toch een vorm van bevrediging te krijgen voor de stagnatie in het leven, in die natuurlijke ontwikkeling, zoeken zij naar substituten. Die vinden zij door middel van werk, door sex, alcohol en drugs, materieel welzijn, door zintuiglijke stimuli.
Slechts enkelen maken de keuze om de reis naar het onbekende te maken. Naar een hoger niveau van bewustzijn, naar de volgende stap van onze impliciete evolutionaire ontwikkeling, wat uiteindelijk leidt naar het nog onbekende mysterie van hoger bewustzijn.
En hier komen we aan bij het mysterieuze van het mysterie.
Zoals elk vervolgniveau in de ontwikkeling van bewustzijn een andere wereldvisie met zich meebrengt, zien we dat bij het uiteindelijke niveau van Totaal Inzicht, opnieuw een totaal andere visie zich aankondigt op Dat Wat Is: Inzicht in het mysterie in de harten van ieder van ons: de blauwdruk van het plan van de O.B.des H., het mysterie van het Heilig Woord. In profane termen: Het mysterie van Absolute Schoonheid. Het mysterie van Totaal Bewustzijn.
Het woord mysterie vraagt om uitleg.
Mysterie, mysterieus... dat verwijst naar iets wat is verborgen, onbekend is. Maar mysterie betekent niet dat de inhoud er van per definitie voor altijd verborgen zal blijven. Een mysterie kan worden ontrafeld en uiteindelijk gekend. Zo kan het mysterie van bewustzijn ook worden gekend. Velen hebben daar over verhaald; de geschiedenis staat bol van getuigenissen. Er zijn zoveel overtuigende gegevens hier over, dat niemand de realiteit van dit verschijnsel zou kunnen ontkennen. Kijk naar een Lao-tse, een Boeddha, een Christus, een Meester Eckhart, een Theresa van Avila, en ga zo maar door.
Er bestaan meerdere mogelijkheden om aan de zoektocht naar het mysterie gestalte te geven. Je kunt je bijvoorbeeld verdiepen in manuscripten, in boeken en in getuigenissen. Je zou een klooster in kunnen gaan; of een hermitage gaan betrekken in de woestijn, een tijdje in een ashram gaan zitten bij een spiritueel meester. En nóg een mogelijkheid, je zou je kunnen laten inspireren door de ervaringen van een mysterieschool.
In de traditie van mysteriescholen wordt de reiziger, de zoeker naar hoger bewustzijn, via inwijdingen op een direct spoor gezet dat leidt tot inzicht. Inwijdingen zijn rituelen die met gebruikmaking van symboliek de weg naar dat grote mysterie uitbeelden. De rite vormt zo een toegang die kan leiden tot de persoonlijke ervaring van wat door middel van de symboliek wordt aangeboden. Hoger bewustzijn wordt dan de ervaring van wat nu nog het mysterie is.
We kunnen die vervolgstappen in onze natuurlijke ontwikkeling zodoende definiëren als dat wat in alle tradities van de wereld wordt genoemd: spiritualiteit. Spiritualiteit is in mijn boek: de zoektocht naar het nog niet bekende, dus naar het mysterie, of, anders gezegd, de ontrafeling van de REALITEIT de ontrafeling van het bestaan. De zoektocht naar puur bewustzijn, puur bewustzijn als synoniem van ultieme Realiteit, Ultieme Schoonheid.
Vanuit deze gedachte geredeneerd definieer ik de Vrijmetselarij als een traditionele mysterieschool. (De nog enig bestaande, westerse...) En vanuit die gedachte ben ik vrijmetselaar geworden. De vrijmetselarij is voor mij een instrument dat mij kan helpen bij het doel van mijn reis: het ontrafelen van het mysterie van hoger bewustzijn het mysterium tremendum et fascinans. Als zou blijken dat die doelstelling niet (meer) via de vrijmetselarij zou kunnen worden bereikt, dan houden voor mij mijn betrekkingen met de vrijmetselarij op. Einde oefening. Dan zou ik bijvoorbeeld ook naar een Academisch Genootschap of iets dergelijks kunnen gaan om een intellectuele verhandeling te horen over filosofieën, cultuurgeschiedenis en noem maar op. Gelukkig loopt het zo’n vaart niet, want onze riten zijn voor mij bijna een security blanket voor de mysterie-ingang.
Een mysterieschool namelijk, is anders, werkt anders dan de meeste geestelijk/spirituele paden. Een mysterieschool richt zich in de eerste plaats op ervaringsgerichte doelstellingen. Hiermee stuiten we op de problematiek die zoveel onbegrip en verwarring veroorzaakt. Niet alleen bij buitenstaanders, maar dit is ook duidelijk te onderkennen binnen de geledingen van onze loges.
Dat probleem ligt in de wijze waarop wij willen omgaan met het begrip ervaring.
Zolang het verstand, de geestelijke vermogens, kortweg de mind, dominant aanwezig is zal geen pure ervaring mogelijk zijn. Nu zeg ik hier niet mee dat wij geen verstand nodig zouden hebben; ik zeg dat met ENKEL het verstand, ik geen goed instrument in handen heb om de doelstelling van hoger bewustzijn te bereiken. Ik kan het verstand wel in eerste aanzet gebruiken, maar wil ik de wereld van puur bewustzijn binnengaan, dan moet ik op een bepaald moment het verstand, de mind loslaten. Waarom? Gedachten zijn per definitie een afspiegeling van iets anders. Je enkel óver iets kunt denken. Dus dit ‘andere’ kan nooit hetzelfde zijn als de afspiegeling die door het denken er van gemaakt wordt.
Het is belangrijk dat wij deze vaststelling werkelijk diep laten inzinken in onze belevingswereld. Het is zo simpel: als ik barst van de dorst helpt een reclame van een biertje in de krant mij niet. Ik zal een ECHT biertje moeten drinken, niet een afbeelding. Een afbeelding is geen bier. Daar heb ik dan niets aan.
Hoe komt het dan toch in hemels naam, dat wanneer wij het hebben over bewustzijn dat wij dan dit simpele gegeven opzij schuiven en ressorteren tot afbeeldingen die we van de werkelijkheid maken. “Ik begrijp dit niet,” hoor ik vaak zeggen als het over bewustzijn gaat, leg eens uit. Maar begrijpen betekent het verstand gebruiken, willen denken, om een beeld, een model te construeren van wat een ervaring zou moeten zijn. Zoals Korzypsky ons voorhield: The map is not the territory.
Als u van de schoonheid van Bali wilt gaan genieten zult u naar Bali moeten, en dan zal blijken dat de werkelijkheid van Bali anders is dan die van de fotoboeken. Kan Bali überhaupt worden uitgelegd? Of wilt u Bali in het echt wel eens meemaken? U kunt natuurlijk gewoon genoegen nemen met de fotoboeken, maar dan heeft u daarmee het recht verspeeld om te zeggen dat u Bali heeft ervaren; dat u Bali waaráchtig kent.
Zo is het met alles in het leven. Ook met bewustzijn. Dus de eerste voorwaarde om te komen tot hoger bewustzijn is de les die de symboliek ons biedt te laten inzinken en vervolgens de directe ervaring te omarmen waar de symboliek naar verwijst. Direct ervaren betekent ophouden met praten, maar doen. Praten, verbaliseren is het meest duidelijke signaal dat het proces van denken zich op de voorgrond heeft geplaatst en daarmee het directe ervaren heeft verdrongen.
Wees eens bewust van die constante neiging tot verbaliseren, tot praten, die we hebben. Altijd maar de dingen onder woorden brengen. Kijk eens goéd naar de dingen, en verbaliseer nu eens niet. Weest bewust van hun aanwezigheid – en zet ze nu eens niet om in woorden. Laat de dingen zijn zonder woorden; laat de mensen zijn zonder taal; laat gebeurtenissen bestaan zonder er verbale omzettingen van de construeren.
Zeg niet dat zoiets niet mogelijk zou zijn. Misschien zijn we dat niet gewend, maar het is wel mogelijk. Het is deel van onze psychische opmaak, m.a.w. een deel van onze natuur. Het is juist de toestand van uitsluitend te willen verbaliseren, zoals die bij de meeste mensen bestaat, die kunstmatig is. We zijn daar zo aan gewend geraakt, het is zo mechanistisch geworden, dat we ons er niet eens van bewust zijn dat we constant bezig zijn om ervaringen in woorden om te zetten.
Daar is de zonsopgang.
We zijn ons niet bewust van het korte moment tussen het zien en het verbaliseren. We zien de zon, we voelen haar, en onmiddellijk verbaliseren we de ervaring. Het korte moment tussen zien en verbaliseren is verloren. We moet ons bewust worden dat de zonsopgang geen woord is. In feite is het een aanwezigheid. Woorden zijn een barrière tussen mij en (de) aanwezigheid.
Het mysterie betekent leven zonder woorden, non-linguïstisch. Soms gebeurt het wel eens spontaan. Wanneer je verliefd bent. Aanwézigheid wordt dan ervaren; geen woorden. Wanneer twee geliefden intiem zijn met elkaar worden zij stil. Woorden breken de ervaring van de intimiteit af. Dat kennen we toch allemaal!
Het Mysterie (met hoofdletter M) nu, is de ervaring van, en mét de totale existentie. Geen liefde voor een enkel persoon, maar liefde voor alles wat er maar bestaat. Het is de levende relatie met alles wat om je heen bestaat.
En dit is geen mentaal trucje, geen methode om de mind te bedaren. Het is juist een diep begrijpen van het mechanisme waar de mind zich van bedient. Het moment dat je die mechanistische gewoonte van verbaliseren inziet, zodra je beseft dat je de existentie omzet in woorden, dan wordt er een opening gecreëerd. Dan volgt inzicht als een verheldering. En inzicht is het signaal van een zich verruimend bewustzijn.
Als vrijmetselaar bevinden wij ons in de unieke situatie dat wij in een mysterieschool zijn ingewijd. Wij worden in onze rituelen telkens gewezen op de mogelijkheid om het mysterie te ervaren in plaats van er over praten. In elke graad, van de eerste tot en met de 33e. Telkens opnieuw worden we er op gewezen dat de vrijmetselarij een KEUZE is om het mysterie van bewustzijn te écht te gaan beléven. Wat heet beleven: dat we het mysterie kunnen gaan vieren.
Die keuze bestaat er ook voor u.
Inderdaad: op U kómt het aan.
Zo simpel is dat.
wij
wij